De breuk
Ongeveer 400.000.000 jaar geleden, gedurende het Paleozoïcum, ontstond de Peelrandbreuk in de grond van het huidige Nederland. Door tektoniek lag Nederland toen ongeveer op de plek van het huidige Argentinië, op het zuidelijk halfrond van de aarde. In de loop van de geschiedenis verplaatste Nederland zich naar haar huidige positie, waarbij de Peelrandbreuk meebewoog.
De Peelrandbreuk is een actieve breuklijn. Doordat de aarde tektonisch nog steeds actief is, bewegen wereldwijd nog steeds breuklijnen verticaal (en soms horizontaal) langs elkaar. Ook de Peelrandbreuk is zo schoksgewijs in beweging. In op 13 april 1992 resulteerde deze beweging nabij Roermond in de zwaarste aardbeving ooit gemeten in Nederland, met een kracht van 5,8 op de schaal van Richter en het epicentrum.
Het breuksysteem rond de Peelrandbreuk bestaat uit van west naar oost uit de lagergelegen Roerdalslenk, de hooggelegen Peelhorst – gescheiden door de Peelrandbreuk in het westen en de Venlobreuk in het oosten – en de laaggelegen Venloslenk, waardoor de rivier de Maas stroomt.
De Peelrandbreuk verbindt het gehele projectgebied en al haar bijzondere elementen - Maasvallei, veengebieden, heideontginningen, etc. - met elkaar en vormt een belangrijk aspect van het landschappelijk karakter van het geopark.
([[Kaart van de belangrijkste tektonische structuren in de ondergrond van zuidwestelijk Nederland, noordoostelijk België en het westen van Noordrijn-Westfalen]], z.d.)