Historische
geografie

De paleogeografische kaarten op deze pagina bieden een inzicht in de wijze waarop het landschap van de Peelhorst en Maasvallei zich heeft ontwikkeld. Gepaard gaande met deze fysische ontwikkeling is de antropogene ontwikkeling in het gebied te volgen. Op de Tijdlijn is deze ontwikkeling door menselijk handen schematisch te volgen.  

Een eerste belangrijk fysisch ontwikkelelement is de Maas. Van oudsher vestigen zich al mensen langs de regenrivier – denk bijvoorbeeld aan de bandbekercultuur uit het Laat-Neolithicum. Rivieren zorgen voor een garantie van water en voedsel, dat wist ook de vroege mens. De door meandering, erosie en sedimentatie ontstane Maasterrassen in de Venloslenk naast de Peelrandbreuk zijn een mooie fysische verbeelding van de historie van de Maas. 

Verder zijn de hoogveenmoerassen van de Brabantse en Limburgse Peel een fysisch ontwikkelelement. Door de Peelrandbreuk en de ongebruikelijke bodemlaagsamenstelling die deze teweegbrengt is de Peelhorst in de geschiedenis een nat gebied geweest. Zoals de paleogeografische kaarten laten zien, kon hoogveen door mossen van het geslacht Sphagnum zich hier vervolgens vormen. De Peelmens besloot dit hoogveen vervolgens te gaan ontginnen ten behoeve van de turfindustrie, wat de hoogveenmoerassen van de Peel ook tot een antropogeen belangrijk ontwikkelelement maakt. In de drogere delen van het woeste Peelgebied ontstonden tevens heideontginningen door schapenhouderij door de mens. 

Tenslotte is de wijst die bij Uden aan de oppervlakte komt een bijzonder fysisch ontwikkelelement. De ijzerrijke kwel zorgt voor een zeldzaam fenomeen van oxiderende ijzerionen in het water, waardoor het water een roestbruine kleur krijgt. In de middeleeuwen werd aan dit water door de mens geneeskrachtige en mystieke capaciteiten toegekend. Feitelijk was dit water ook gezond, want destijds kampten veel mensen met ijzertekort en met de wijst kon dit in zekere zin worden aangevuld.